De gemiddelde leeftijd van bomen in een stedelijke omgeving is ongeveer 30 jaar. Deze lage levensverwachting is onder andere te wijten aan de hoge stedelijke dynamiek. Er is voortdurend nood aan nieuwe of vernieuwde gebouwen om te voldoen aan de woonbehoeften of andere nieuwe functies. Mobiliteitsproblemen vragen ook een oplossing. Jammer, maar bomen moeten nog te vaak wijken voor deze nieuwe ontwikkelingen. Hun kwaliteiten blijven bij projectontwikkelingen ondergewaardeerd.
Stormen en schade door voertuigen vormen eveneens oorzaken van het verdwijnen van bomen.
Je zou denken dat herdenkingsbomen die in 1990-91 onder publieke belangstelling en vaak samen met scholen en verenigingen werden geplant meer aandacht en zorg krijgen. Maar is dit zo?
Dit beperkt onderzoek geeft een beeld van hoe het na iets meer dan 30 jaar gesteld is met de herdenkingsbomen.
De koningsboom van Tongeren. Een mooi exemplaar!
Op zoek naar de koningsbomen.
Onder de coördinatie van de Dienst Groen, Waters en Bossen van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, de voorloper van het agentschap Natuur en Bos, gingen in Vlaanderen 278 koningsbomen de grond in.
Info over de actie is binnen deze administratie blijkbaar niet meer aanwezig.
Ook het bij het agentschap Onroerend Erfgoed stelt men dat onderzoek naar de bewaarde koningsbomen nodig is.
Een zoektocht op het internet en het opvragen van info bij 22 gemeenten leverde 30 duidelijk te lokaliseren plantplaatsen op.
Hoe is het met deze 30 bomen gesteld?
19 koningsbomen zijn nog aanwezig op hun originele plantplaats. Een paar kennen wel schade door een storm, een aanrijding met een voertuig of door ondeskundig onderhoud. Bij één van de bomen bestaat vandaag twijfel of hij al dan niet bij de heraanleg van een parking zal verdwijnen.
Slechts 3 exemplaren van de 19 staan op de erfgoedinventaris.
De groeiplaatsomstandigheden voor de linden kunnen in een aantal gevallen worden verbeterd door het weghalen van verharding en het aanplanten van een onderbegroeiing. Aan de beeldkwaliteit is soms ook nog werk. Het verwijderen van verkeersborden, straatmeubilair en zelf een tuinhuis naast of onder de bomen zou een hele verbetering betekenen.
Veel bomen staan op bermen en op kruispunten. Wat zeker niet gunstig is voor hun overlevingskansen. In parken zijn de mooiste exemplaren te vinden. De combinatie met een oorlogsmonument komt veel voor.
Door aanleg een parking, een bouwproject of om een onbekend reden verdwenen 7 linden. Dit gebeurde soms in alle stilte en voor sommige gemeentebesturen is het ook niet duidelijk waarom de koningsboom er niet meer staat.
1 gemeente koos voor het verplanten van de koningslinde om de aanleg nieuwe rotonde mogelijk te maken.
In 3 gevallen is na afsterven van de koningsboom of na stormschade een nieuwe linde aangeplant. Waarvan 1 boom die op de erfgoedlijst staat.
Is de kennis over de koningsbomen vervaagd?
Binnen de Vlaamse overheid is er nog weinig kennis over koningsbomen aanwezig. Blijkbaar zijn archiefstukken rond dit project zoekgeraakt.
De koningsboom van Gent, Knokke-Heist, Kortenberg-Everberg en Diksmuide staan op de erfgoedlijst vermeld als herdenkingsboom.
Bij dieper zoeken op deze inventaris blijkt dat de koningslinde van Hamme-Moerzeke de vermelding kapellinde kreeg. Is de koningslinde geplant waar vroeger een kapellinde stond? De koningslinde van Hechtel-Eksel is terug te vinden in de beschrijving van het kerkplein.
Uit de correspondentie met gemeenten komt naar voor dat de meeste geen of maar een vaag idee meer hebben over de aanwezigheid van de koningsbomen. Dikwijls is er informatie ingewonnen bij de oudste of gepensioneerde personeelsleden.
Op de 22 verstuurde mails kwam slechts 12 keer een reactie. Wat betekenisvol is.
De gemeenten die het wel nog op de hoogte zijn van het bestaan van hun koningsboom bezitten de mooiste en goed onderhouden exemplaren.
Hebben de herdenkingsbomen een lange levensverwachting?
Het is moeilijk te zeggen of de koningsbomen het nu beter of maar evengoed doen dan andere bomen in een bebouwde omgeving. Een vergelijkingsbasis is moeilijk te vinden.
Algemeen is het zo dat 1/3 van de herdenkingsbomen een mooie standplaats hebben en een goed onderhoud kennen. 1/3 heeft zorg nodig. Weghalen van straatmeubilair en het verbeteren groeiplaatsomstandigheden is hierbij belangrijk. 1/3 is er iets meer dan 30 jaar na hun plantdatum niet meer.
Aan het agentschap Onroerend Erfgoed maak ik een lijst met 16 bomen over die het best als herdenkingsboom een plek krijgen op de erfgoedinventaris. Zo blijven ze onder de aandacht en stijgt misschien hun levensverwachting.
Wie heeft er moed?
Van de in 1990-91 278 geplante koningsbomen heb ik 30 bezocht. Heeft er iemand zin om de resterende 248 op te zoeken?
コメント